Όταν ο πόνος οδηγεί στην κακή κρίση...

Έχω μάθει ότι κάποιοι/ες συγγενείς αγνοουμένων ή πεσόντων, καταφέρθηκαν κατά του αείμνηστου Ταξχου εα Παναγιώτη Σταυρουλόπουλου, όταν αυτός έδωσε την Μαρτυρία του, που έγινε βιβλίο, για τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Κύπρο, το τριήμερο από 14 έως 16/8/74... Αντέδρασαν - εντελώς ανεξήγητα κατά την γνώμη μου - κάποιοι/ες σαν:

• να ήταν ο Σταυρουλόπουλος που επέλεξε να βρεθεί Υποδιοικητής της ΕΛΔΥΚ από τις 10/8/74 και Στρατοπεδάρχης από τις 13/8/74, παρότι μάλιστα δεν ήταν οργανικός Αξιωματικός της Μονάδας.
• να ήταν αυτός που επέλεξε να μείνει μαζί με μόνο 317 από τους 1300 άνδρες της συνολικής Δύναμης της ΕΛΔΥΚ να υπερασπισθεί το Στρατόπεδο της, απέναντι στην διαφαινόμενη Τουρκική επίθεση σε περίπτωση ναυαγίου των διαπραγματεύσεων στις συνομιλίες Κληρίδη-Μαύρου-Γκιουνές στην Γενεύη.
• να ήταν αυτός που έδωσε την διαταγή της "αντίστασης μέχρις εσχάτων" και της "υπεράσπισης του στρατοπέδου μέχρις ενός"!

Θα ξαναπώ εν τάχει τα πράγματα από την αρχή.

1. Ο Σταυρουλόπουλος ήταν Αντισυνταγματάρχης στο ΓΕΣ και διατάχθηκε να συνοδεύσει την σειρά αντικατάστασης απολυομένων οπλιτών της ΕΛΔΥΚ που ξεκίνησε στις 13/7/74 από τις Κεχριές με το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ για την Κύπρο.
2. Το Πραξικόπημα τον βρήκε εν πλω και μετά από άσκοπες "βόλτες" μεταξύ Κύπρου και Ρόδου κατέπλευσε στην Αμμόχωστο στις 19/7/74 όπου αποβίβασε τους αντικαταστάτες και επιβίβασε τους απολυόμενους.
3. Η αναχώρηση του συνέπεσε με την Τουρκική Εισβολή της 20/7/74 και κατόπιν διαταγής αποβιβάστηκε μαζί με τους υπόλοιπους συνοδούς αξιωματικούς και τους απολυόμενους άνδρες της ΕΛΔΥΚ στη Πάφο και από εκεί διέρρευσε μέσω Τρόοδος στην Λευκωσία στο Στρατόπεδο της Ελληνικής Δύναμης στον χώρο μεταξύ Αγίου Δομετίου και Γερόλακκου.
4. Παρέμεινε σε διαθεσιμότητα μέχρι την ημέρα που αποσπάσθηκε σε Τάγμα Εφέδρων στην Λάρνακα προκειμένου να το οργανώσει.
5. Ακολούθως αποσπάσθηκε σε Τάγμα όπου ο Διοικητής του είχε τραυματιστεί σοβαρά και ανέλαβε προσωρινά την διοίκησή του
6. Την 10/8/74 ενημερώθηκε από την Διοίκηση της ΕΛΔΥΚ ότι αναλαμβάνει Υποδιοικητής του Ελληνικού Συντάγματος στην θέση του μέχρι εκείνη την στιγμή Υποδιοικητή της Ανχη ΠΖ Κων/νου Παπαγιάννη, ο οποίος λόγω της συμμετοχής του στο Πραξικόπημα της 15/7/74 - έστω και με μόνο αστυνομικά καθήκοντα - διετάχθη από τον Υπουργό Άμυνας της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας κ.Ευάγγελο Αβέρωφ, μέσω του νέου Α/ΕΔ Στρατηγού Αρμπούζη, να επαναπατριστεί. (από τους τόσους Αντισυνταγματάρχες που είχε η ΕΛΔΥΚ και η ΕΦ, επέλεξαν για ΝΕΟ Υποδιοικητή της ΕΛΔΥΚ έναν που στην ουσία ήταν "εγκλωβισμένος" στο νησί λόγω συγκυριών, χωρίς δεύτερη στολή να φορέσει).
7. Την 13/8/74 το μεσημέρι ο Διοικητής της ΕΛΔΥΚ Σχης ΠΖ Νικόλαος Νικολαΐδης διετάχθη (ή αποφάσισε) να μεταφέρει το Διοικητήριο στην περιοχή Κλήρου, διασκορπίζοντας την δύναμη της Μονάδος σε δεύτερη γραμμή αμύνης από τον χώρο μετά το Διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας μέχρι και την Δευτερά, 15 χλμ από το Στρατόπεδο, παίρνοντας μαζί του περίπου 1.000 Αξιωματικούς Υπαξιωματικούς και Οπλίτες της Μονάδος. Ταυτόχρονα θα επιλέξει δύο λόχους Τυφεκιοφόρων τον 2ο του 1ου Τάγματος και τον 4ο του 2ου Τάγματος, μια διμοιρία όλμων του ΛΒΟ και μέρος του Λόχου Διοικήσεως Συντάγματος, συνολικής δύναμης 317 ανδρών προκειμένου να υπερασπισθεί τον χώρο του Στρατοπέδου από ενδεχόμενη τουρκική επίθεση σε περίπτωση έναρξης των εχθροπραξιών, αν οι συνομιλίες της διπλωματίας στην Γενεύη οδηγούνταν σε ναυάγιο.
8. Ο Διοικητής της ΕΛΔΥΚ Σχης Νικολαΐδης τοποθετεί τις μονάδες ως εξής: οι άνδρες που αποτελούσαν μέρος της δύναμης του Λόχου Διοικήσεως θα υπεράσπιζαν τα πλευρά του Στρατοπέδου στο Ύψωμα Β', εκτός στρατοπέδου, υπό τις διαταγές του Διοικητή του Τχη ΠΖ Σπυρίδωνα Δελλή. Ο 4ος Λόχος Τυφεκιοφόρων θα υπεράσπιζαν το Στρατόπεδο με μέτωπο τα υψώματα Άσπρα Χώματα και Καραούλι προς τον Γερόλακκο, με επικεφαλής του τον επίσης συνοδό των αντικαταστατών που ήλθε με το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ, μη οργανικό της ΕΛΔΥΚ Λγό ΠΖ Λούη Ιωαννίδη, Κύπριο στην καταγωγή, που αντικατάστησε τον μέχρι τότε Διοικητή του 4ου τάγματος που είχε τραυματιστεί κατά τον "Αττίλα Ι". Ο 2ος Λόχος Τυφεκιοφόρων θα αμυνόταν και αυτός όπως και ο 4ος Λόχος εντός του Στρατοπέδου στην περιμετρική περιοχή που ξεκινούσε από την θέση Προμαχώνας και με μέτωπο την ΤΟΥΡΔΥΚ και το Κιόνελι με επικεφαλής τον Διοικητή του, Λγό ΠΖ Ηλία Κωνσταντούλα. Τέλος διμοιρία όλμων του ΛΒΟ υπό τον Υπλγό ΠΖ Στέφανο Πίο, θα παρείχε ενίσχυση της Άμυνας από τον χώρο μεταξύ του Στρατοπέδου και της Σχολής Γρηγορίου. Ο Σταθμός Διοίκησης θα ήταν στην Σχολή Γρηγορίου. Αυτός ήταν ο σχεδιασμός της Άμυνας που σχεδιάστηκε και πραγματοποιήθηκε από τον Διοικητή Σχη Νικολαΐδη και τους επιτελείς του, πριν ανακοινώσει στον τότε Ανχη ΠΖ Παναγιώτη Σταυρουλόπουλο ότι του αναθέτει τα καθήκοντα του Στρατοπεδάρχη και του επικεφαλής των Δυνάμεων Αμύνης του Στρατοπέδου, πέραν αυτών του Υποδιοικητή της Μονάδας.
9. Η διαταγή του Σχη Νικολαΐδη προς τον Ανχη Σταυρουλόπουλο ήταν μία και μοναδική: "Θα αμυνθείτε μέχρις εσχάτων" και "θα πέσετε μέχρις ενός υπερασπίζοντας το Στρατόπεδο"!
10. Αμέσως μετά, αργά το μεσημέρι της 13/8/74, ο Διοικητής και τα 3/4 της δύναμης της ΕΛΔΥΚ αναχώρησαν, για τους χώρους τάξης τους, αφήνοντας τον Ανχη Σταυρουλόπουλο και τους 317 άνδρες του στον χώρο του Στρατοπέδου.

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας ο Σταυρουλόπουλος συγκάλεσε Συγκέντρωση Διοικητών όπου τους ενημέρωσε για τις διαταγές που έλαβε από τον Διοικητή Νικολαΐδη και τους κατέστησε σαφές ότι:

• Μεταφέρει τον Σταθμό Διοίκησης στον χώρο που βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγ.Γεωργίου της ΕΛΔΥΚ αντί για την Σχολή Γρηγορίου, για να έχει καλύτερη άποψη της κατάστασης σε περίπτωση που υπάρξει τουρκική επίθεση κατά του Στρατοπέδου.
• Βοηθός του αναλαμβάνει ο μέχρι εκείνη την στιγμή αξιωματικός του 4ου ΕΓ της ΕΛΔΥΚ που μόλις είχε παραδώσει καθήκοντα λόγω μετάθεσης του, που με δική του βούληση δεν πραγματοποιήθηκε, Λγός ΠΖ Βασίλειος Σταμπουλής με υπασπιστή τον Υπλγό ΠΖ Γεώργιο Χρυσοσπάθη.

Την επομένη το πρωΐ άρχισε η πρώτη επίθεση των Τούρκων που επαναλήφθηκε πολλές φορές τις επόμενες 60 ώρες - όσες και κράτησε η άμυνα του Στρατοπέδου. Παρότι οι διαταγές του Διοικητή ήταν σαφείς "Αμυνα μεχρις εσχάτων", ο Σταυρουλόπουλος με κίνδυνο να περάσει Στρατοδικείο μετά τον Πόλεμο για ανυπακοή σε διαταγή ανωτέρου και εγκατάλειψη θέσης μάχης, όταν αντελήφθη ότι:

• ενισχύσεις δεν ήλθαν αν και του τις υποσχέθηκαν
• ο Διοικητής δεν επικοινώνησε ούτε μια φορά μαζί του καθ' όλη την διάρκεια του 3ημερου αγώνα
• η 187 ΜΠΠ σταμάτησε να τους υποστηρίζει με πυρά ανασχέσεως των τουρκικών αρμάτων
• η άμυνα στο Ύψωμα Β ήταν έτοιμη να "σπάσει" μιας και τα τουρκικά άρματα περνούσαν πάνω από τα ορύγματα των αμυνόμενων

απεφάσισε ΑΥΤΟΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΑΥΤΟΣ να διατάξει ΑΠΑΓΚΙΣΤΡΩΣΗ ΕΝ ΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΥΠΟ ΤΗΝ ΙΣΧΥΡΑ ΠΙΕΣΙΝ ΤΟΥ ΕΧΘΡΟΥ με σκοπό να διασωθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι από τους άνδρες του και να μην χαθούν για μιά όπως φάνηκε "προδομένη υπόθεση"...

Η διαταγή που έδωσε για την διαδικασία της απαγκίστρωσης ήταν η εξής: - πρώτος θα υποχωρούσε ο Λόχος Διοικήσεως, ακολούθως ο 4ος Λόχος και τελευταίος ο 2ος Λόχος.

Κάποιοι συγγενείς πεσόντων ή αγνοουμένων λοιπόν, που οι άνθρωποί τους χάθηκαν σε αυτην την Επική Μάχη, κατηγορούν τον Σταυρουλόπουλο ότι διέταξε κάποιους να μείνουν για να σωθούν κάποιοι άλλοι. Και δυστυχώς θεωρούν ότι ο Σταυρουλόπουλος ευθύνεται που οι δικοί τους χάθηκαν μέσα στην φωτιά εκείνων των ωρών...

Απλά αγνοούν το γεγονός ότι με βάση την Στρατιωτική λογική δεν γινόταν να απαγκιστρωθούν ταυτόχρονα όλοι μαζί... γιατί αυτό θα ήταν άτακτη υποχώρηση που θα οδηγούσε σε εκατόμβες νεκρών που τελικά σώθηκαν! Η απαγκίστρωση έπρεπε να γίνει συντεταγμένα. Και σε ένα βαθμό αυτό έγινε, με εξαίρεση τον Λόχο Διοικήσεως όπου οι τούρκοι ήδη τον είχαν καταλάβει και οι μάχες πλέον γίνονταν σώμα με σώμα. Και η συντεταγμένη απαγκίστρωση, στην οποία σε μεγάλο βαθμό συνετέλεσαν οι Διοικητές των Λόχων, ήταν και η αιτία που τα 2/3 της δύναμης αμύνης τελικά διασώθηκαν... Υπήρξαν περιπτώσεις που λόγω του τραυματισμού ή του θανάτου των αγγελιοφόρων κάποια τμήματα άργησαν να συμπτυχθούν. Ο ίδιος ο Σταυρουλόπουλος ειδοποίησε τον 2ο Λόχο στον οποίο η διαταγή δεν πήγε ποτέ. Ο ίδιος ο Σταυρουλόπουλος ήταν στην Πύλη του Στρατοπέδου από κάποια στιγμή και μετά και έδινε οδηγίες στους υποχωρούντες οπλίτες προς τα που να στραφούν... (μαρτυριες Δ.Πεπερά και Ανθλγού Ι.Κόλλια)

Κάποιοι με υψηλό αίσθημα πατριωτισμού και ευθύνης έμειναν αυτοπροαιρέτως προκειμένου να σωθούν κάποιοι άλλοι ή μην μπορώντας να εγκαταλείψουν τους βαριά τραυματίες συναδέλφους τους (περιπτώσεις Ανθστών Κέντρα, Παπαλάμπρου, Δνέα Λούρμπα, Στρτη Κρατημένου κλπ).

Ο αείμνηστος Ταξίαρχος Σταυρουλόπουλος παρέμεινε σιωπηλός επί δεκαετίες, μιας και ο φύλακας-άγγελος του η σύζυγός του η Τούλα δεν του επέτρεπε να μιλά για τότε. Τα μετατραυματικά εκ του Πολέμου του 1974 πολλά και η καρδιά του αδύναμη (η αιτία θανάτου του άλλωστε την 11/6/2017 ήταν το πρόβλημα της καρδιάς του από το οποίο έπασχε).

Το Ελληνικό Κράτος δεν θέλησε να έχει την Μαρτυρία του, στην Εξεταστική Επιτροπή της Ελληνικής Βουλής για τον Φάκελλο της Κύπρου και ουδέποτε τον κάλεσε ως Μάρτυρα. Στην Αναφορά του προς το ΓΕΣ (την οποία έχω στα χέρια μου) - τις οποίες απέσυρε ο ΥΦΕΘΑ Κατσαδήμας - αναφέρει με κάθε λεπτομέρεια τα όσα συνέβησαν το 3ημερο 14-16/8/74 και καταλόγισε ευθύνες για την εξέλιξη της μάχης του στρατοπέδου. Ίσως για αυτό το Μεταπολιτευτικό Κράτος μετά από 3 χρόνια τον αποστράτευσε, ενώ προήγαγε και διατήρησε για περισσότερο χρόνο τον Διοικητή Νικολαΐδη. Όταν για τις ανάγκες του βιβλίου μου ΚΥΠΡΟΣ 1974 Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΔΟΣΙΑ τον επισκέφθηκα - μετά τον θάνατο της συζύγου του - και του πήρα την συνέντευξη που έγινε βιβλίο, θεώρησα ότι ΟΛΟΙ οι συγγενείς των Πεσόντων και των Αγνοουμένων θα ικανοποιούνταν που έμαθαν τι έγινε τότε. Και αυτό γιατί μόνο ο Σταυρουλόπουλος μπορούσε να ξέρει τις συζητήσεις και τις συνεννοήσεις που γίνονταν στα ανώτερα κλιμάκια και στις άλλες Μονάδες, μόνο αυτός μίλησε με τον Διοικητή της ΕΛΔΥΚ, μόνο αυτός είχε συζητήσεις με τους Διοικητές των Λόχων του. Οπότε η αποκάλυψη της εγκατάλειψης των 318 ανδρών της ΕΛΔΥΚ που μάχονταν εναντίον 6.900 Τούρκων, θεώρησα ότι θα ικανοποιούσε τους συγγενείς μιας και θα εκπληρωνόταν η ρήση του Μένανδρου "Αγει δε προς φως, την αλήθεια, χρόνος!"

Επαναλαμβάνω, ότι αντιλαμβάνομαι τον πόνο για τον χαμό, τον άδικο χαμό των δικών τους ανθρώπων, το παράπονο που ακούγεται "γιατί να μην είχε σωθεί και ο δικός μου αδελφός;" αλλά δυστυχώς απευθύνεται στον μόνο που δεν είχε ευθύνη για τον χαμό τους... Τον Σταυρουλόπουλο! Αντίθετα ο Σταυρουλόπουλος είχε την αποκλειστική ευθύνη για τους πάνω από 200 άνδρες που σώθηκαν με το ρίσκο που πήρε να διατάξει απαγκίστρωση...!!! Αλλιώς σήμερα θα μιλούσαμε για τους 318 νεκρούς και αγνοούμενους της Μάχης της ΕΛΔΥΚ.

Και η Μαρτυρία του τελευταίου Στρατοπεδάρχη, του Αρχηγού των Γενναίων πιστεύω ότι ήταν το καλύτερο μνημόσυνο στην μνήμη όλων τους και πεσόντων και αγνοηθέντων αγνοουμένων.

Ας μην επιτρέψουμε στην πίκρα και τον πόνο να είμαστε άδικοι... ΥΓ

(1) ΔΕΝ ΑΚΟΥΣΑ ΚΑΝΕΝΑΝ ΝΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΝΙΚΟΛΑΙΔΗ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΑΦΗΣΕ ΕΚΕΙ ΣΕ ΕΝΑ ΠΛΑΤΩΜΑ, ΜΟΝΟΥΣ 318 ΑΝΔΡΕΣ ΝΑ ΑΜΥΝΘΟΥΝ ΣE MIA ANAΛΟΓΙΑ 1:22 ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ, ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΘΕΙ ΟΥΤΕ ΜΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ ΤΟΥ. Γιατί αυτή η διακριτική μεταχείριση; (2) ΟΛΟΙ ΟΙ ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΚΑΙ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΙ ΗΤΑΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΕΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ. ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΠΑΕΙ ΓΙΑ ΔΙΑΚΟΠΕΣ. ΕΙΝΑΙ ΛΟΓΙΚΟ ΟΤΙ ΑΝ ΓΙΝΟΤΑΝ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΠΟΙΟΙ ΝΑ ΧΑΝΟΝΤΑΝ - ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΕΓΙΝΕ... ΤΟ "ΚΑΤΗΓΟΡΩ" ΑΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΠΩΘΕΙ, ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΕΙΠΩΘΕΙ ΚΑΤΑ ΚΑΠΟΙΟΥ ΠΟΥ ΦΡΟΝΤΙΣΕ ΜΕ ΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ, ΝΑ ΧΑΘΟΥΝ ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΕΝΩ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΣΩΘΟΥΝ. Αυτός δεν ήταν λοιπόν ο Σταυρουλόπουλος. Αντίθετα πάνω από 200 άνδρες σώθηκαν εξ αιτίας της απόφασης που πήρε και που ήταν αντίθετη με τις διαταγές που είχε και που ήταν για αυτό ένα πολύ μεγάλο ρίσκο για τον ίδιο...

Κωνσταντίνος Α. Δημητριάδης